
استاپ موشن های معروف دنیا و ایران، از برهی ناقلا تا تیتراژ دفترچه یادداشت!
استاپ موشن بهعنوان یک هنر خلاقانه و جذاب، دنیای بینظیری را به تصویر میکشد که در آن داستانها، شخصیتها و احساسات به زندگی میآیند. این روش، با استفاده از عروسکها و اشیاء واقعی تصاویری متحرک ایجاد میکند که هر کدام داستانی برای گفتن دارند. در این مقاله، به بررسی تاریخچه و تکنیکهای استاپ موشن، و همچنین آثار مشهور جهانی مانند “برهی ناقلا”، “عروس مرده”، “فرار مرغی” خواهیم پرداخت. علاوه بر این، نگاهی به برخی از انیمیشنهای ایرانی در این سبک نیز خواهیم داشت. هدف این مقاله این است که با معروف ترین استاپ موشن های جهان آشنا شویم و به علاقهمندان به انیمیشن و هنردوستان فرصتی برای آشنایی با دنیای شگفتانگیز استاپ موشن بدهیم.

استاپ موشن چیست؟
استاپ موشن یکی از تکنیکهای قدیمی و محبوب انیمیشنسازی است که به جای استفاده از طراحیهای دیجیتال یا دو بعدی، از اشیاء واقعی مانند عروسکها یا مدلهای کوچک استفاده میکند. در این روش، اجسام در هر فریم بهصورت جزئی حرکت داده میشوند و از هر حالت جدید، یک عکس گرفته میشود. با نمایش سریع این تصاویر پشت سر هم، حرکت طبیعی اشیاء به نظر میرسد و انیمیشن تولید میشود. این تکنیک با وجود ظهور فناوریهای جدید مانند CGI، هنوز به دلیل اصالت و حس طبیعی آن، جایگاه خود را در دنیای انیمیشن حفظ کرده است.
اولین استاپ موشن در تاریخ، از نقاشیهای کوزهای تا سینما
استاپ موشن را میتوان به دوران پیشا-سینمایی و حتی به زمان انسانهای اولیه نسبت داد. شاید جالب باشد بدانید که ابتداییترین نوع از انیمیشن را میتوان در نقاشیهای انسانهای اولیه روی کوزهها و ظروف یافت. این نقاشیها، هرچند ابتدایی، بازتابی از تلاش انسانها برای نمایش حرکت بودند. بر روی این کوزهها، حیوانات و انسانها در حال حرکت نمایش داده میشدند؛ طوری که با چرخاندن کوزه، تصویر به نظر میآمد که حرکت میکند. این روش ابتدایی که برخی از باستانشناسان آن را یکی از اولین نمونههای ثبت حرکت میدانند، ممکن است به نوعی شباهت به انیمیشن استاپ موشن داشته باشد.
قدیمیترین انیمیشن دنیا بر روی یک گلدان ۵۲۰۰ ساله ایرانی ثبت شده است که تصاویری متوالی از یک بز در حال جهش به سمت درخت را نشان میدهد. این گلدان نه تنها نشاندهندهی مهارتهای هنری و فرهنگی پیشرفته ایرانیان باستان است، بلکه بیانگر توانایی آنها در استفاده از تکنیکهای ابتدایی انیمیشن برای داستانگویی نیز میباشد. این کشف به ما کمک میکند تا درک بهتری از تاریخ هنر و انیمیشن داشته باشیم.

اما ورود استاپ موشن به دنیای مدرن با ظهور فیلمهای سینمایی در قرن نوزدهم آغاز شد. اولین فیلم رسمی استاپ موشن که ثبت شده است، فیلم “خاطرات عروسکی” (The Humpty Dumpty Circus) است که در سال ۱۸۹۸ توسط جی. استوارت بلکتون و آلبرت اسمیت ساخته شد. در این فیلم، از عروسکهای سیرک برای ایجاد یک نمایش کوتاه استفاده شده بود. این فیلم هرچند بسیار ساده بود، اما به عنوان اولین اثر سینمایی که از تکنیک استاپ موشن بهره گرفت، شناخته میشود.

یکی دیگر از فیلمهای اولیه که تکنیک استاپ موشن را به شکلی خلاقانه استفاده کرد، “ماجراهای شاهزاده احمد” بود. این فیلم که در سال ۱۹۲۶ توسط لوتا رینیگر ساخته شد، با استفاده از تکنیک سایهپردازی و برشهای کاغذی، یک شاهکار استاپ موشن خلق کرد. این اثر یکی از اولین انیمیشنهای بلند است که نشاندهنده قدرت و انعطافپذیری این تکنیک است.
معروفترین انیمیشنهای استاپ موشن
حالا که به تاریخچهای از اولینهای استاپ موشن پرداختیم، بیایید به برخی از معروفترین و شناختهشدهترین انیمیشنهای این سبک نگاهی بیندازیم.
۱. شاون گوسفنده یا برهی ناقلا (Shaun the Sheep)
“شاون گوسفنده” یکی از سریالهای جذاب و محبوب است که در آن از تکنیک استاپ موشن استفاده شده است. این سریال داستان ماجراجوییهای یک گوسفند بازیگوش و دوستانش در مزرعه را روایت میکند. استفاده از طنز بصری و طراحیهای بامزه، این سریال را به یکی از محبوبترین محصولات stop motion در بین کودکان و بزرگسالان تبدیل کرده است.

۲. فرار مرغی (Chicken Run)
“فرار مرغی” محصول کمپانی آردمن انیمیشنز، یکی از موفقترین انیمیشنهای استاپ موشن است. این فیلم داستان مرغهایی را روایت میکند که از یک مزرعه فرار میکنند تا از تبدیل شدن به پای مرغ جلوگیری کنند. استفاده از طنز، داستان پرماجرا و تکنیکهای پیشرفته استاپ موشن، این فیلم را به موفقیتی تجاری و هنری تبدیل کرده است.

۳.کابوس قبل از کریسمس (The Nightmare Before Christmas)
“کابوس قبل از کریسمس” که توسط هنری سلیک کارگردانی و توسط تیم برتون تهیه شده است، به یکی از محبوبترین انیمیشنهای استاپ موشن تبدیل شده است. این فیلم داستان جک اسکلینگتون، پادشاه شهر هالووین، را روایت میکند که قصد دارد جشن کریسمس را تصاحب کند. طراحی فانتزی و ترسناک شخصیتها و محیطهای این فیلم، با استفاده از استاپ موشن به زندگی آمده است و همچنان از محبوبیت زیادی برخوردار است.

۴. مری و مکس (Mary and Max)
“مری و مکس” یک فیلم استرالیایی است که داستان دوستی نامهنگاری بین دختری جوان به نام مری و مردی مسن به نام مکس را به تصویر میکشد. این فیلم با مضامین عمیق انسانی و استفاده از طراحیهای خلاقانه استاپ موشن، یکی از آثار تاثیرگذار در این سبک است و به خاطر پرداختن به موضوعات اجتماعی مورد تحسین قرار گرفته است.

۵. والاس و گرومیت: نفرین موجود خرگوشنما (Wallace & Gromit: The Curse of the Were-Rabbit)
این فیلم استاپ موشن برنده جایزه اسکار، داستان ماجراجوییهای مخترعی خنگ به نام والاس و سگ وفادارش گرومیت را روایت میکند. استفاده از طنز، طراحیهای بینقص و دقت بالا در جزئیات این اثر، آن را به یک نمونه برجسته از انیمیشنهای stop motion تبدیل کرده است. کمپانی “آردمن انیمیشنز” با این فیلم به یکی از پیشگامان تولید انیمیشنهای استاپ موشن تبدیل شد.

۶. جزیرهی سگها (Isle of Dogs)
ویس اندرسون در فیلم “جزیرهی سگها” از استاپ موشن برای خلق جهانی مملو از جزئیات و زیباییشناسی خاص خود بهره برده است. این فیلم داستان پسری را روایت میکند که در جستجوی سگ گمشده خود به جزیرهای که سگها در آن تبعید شدهاند، سفر میکند. “جزیرهی سگها” یکی از موفقترین فیلمهای stop motion در دهه اخیر بوده و به خاطر دقت بالا در ساخت صحنهها و طراحیهای پیچیده مورد تحسین قرار گرفته است.

۷. کورالاین (Coraline)
“کورالاین” به کارگردانی هنری سلیک، یکی از برجستهترین انیمیشنهای استاپ موشن در سبک ماجراجویی و ترسناک است. داستان این فیلم بر اساس رمانی از نیل گیمن ساخته شده و درباره دختر جوانی است که از دنیای واقعی به دنیایی موازی و وحشتناک قدم میگذارد. فضای تاریک و تخیلی این فیلم با استفاده از تکنیک stop motion به خوبی به تصویر کشیده شده است و به عنوان یکی از بهترین نمونههای این سبک مورد تحسین قرار گرفته است.

۸. عروس مرده (Corpse Bride)
یکی از آثار برجسته در دنیای استاپ موشن، فیلم “عروس مرده” به کارگردانی تیم برتون است. این فیلم داستان ویکتور ویکتوریا را دنبال میکند که در آستانه ازدواج قرار دارند. اما ویکتور به طور تصادفی با یک عروس مرده ازدواج میکند و به دنیای مردگان میرود. “عروس مرده” با بهرهگیری از تکنیکهای پیشرفته استاپ موشن، فضایی تاریک و خیالی را به تصویر میکشد و همچنان یکی از بهترین نمونههای این سبک هنری است.

اولین و معروفترین استاپ موشن ایرانی
ایران نیز در زمینه انیمیشنهای استاپ موشن سابقهای دیرینه دارد. اسفندیار احمدیه بندار سازندهی نخستین انیمیشن ایرانی است. از او به عنوان پدر انیمیشن ایران یاد میشود. این هنرمند که در طراحی تبحر داشت توانست با استفاده از یک دوربین بولکس شانزده میلیمتری طراحیهای مدادیاش را به فیلم انیمیشن تبدیل کند و اولین فیلم انیمیشن ایران را در سال ۱۳۳۶ بهنام ملانصرالدین را به مدت ۲ دقیقه بسازد. اما اولین انیمیشن استاپ موشن ایرانی با نام “ملک خورشید” در سال ۱۳۵۲ توسط “علی اکبر صادقی” ساخته شد. این فیلم کوتاه که با تکنیکهای ابتدایی استاپ موشن ساخته شده بود، نقطهی عطفی در تاریخ انیمیشن ایران به شمار میآید. احمدیه که بهعنوان یکی از پیشگامان هنر انیمیشن در ایران شناخته میشود، با استفاده از تکنیکهای دستی و ابزارهای ابتدایی، توانست یک اثر منحصربهفرد در زمان خود خلق کند و پایهگذار مسیر توسعه انیمیشنسازی در ایران شود.
یکی از شناختهشدهترین استاپ موشن های ایرانی، انیمیشن خانهی ما است. ساخت این انیمیشن از سال ۱۳۸۲ و به کارگردانی مرکز پویانمایی صبا آغاز شد. این انیمیشن در سبک استاپ موشن و با استفاده از عروسکهای ساختهشده به تصویر کشیده شده است. “خانهی ما” داستانی را روایت میکند که به بررسی روابط خانوادگی و ارزشهای خانهدوستی میپردازد. این انیمیشن بر اهمیت خانواده و محبت بین اعضای آن تأکید میکند. شخصیتهای اصلی داستان، اعضای یک خانواده هستند که در تلاشند تا فضایی گرم و دلپذیر را در خانهی خود ایجاد کنند. تیتراژ این انیمیشن را شاید بتوان گفت که اکثر دهه هفتادیها به خاطر دارند!

عقیل حسینیان، یکی از بهترین هنرمندان استاپ موشن ایرانی
میتوان گفت عقیل حسینیان یکی از برجستهترین هنرمندان و انیماتورهای ایرانی در حوزهی استاپ موشن است که با آثار خلاقانه و منحصربهفرد خود، توجه مخاطبان را به خود جلب کرده است. او با تسلط بر تکنیکهای مختلف انیمیشن، بهویژه استاپ موشن، توانسته است تجربیات بصری جذابی خلق کند که نه تنها سرگرمکننده بلکه عمیق و مفهومی نیز هستند.
عقیل حسینیان نه تنها به عنوان یک هنرمند برجسته، بلکه بهعنوان یک منبع الهام برای نسل جدید انیماتورها شناخته میشود. او با برگزاری کارگاهها و کلاسهای آموزشی در زمینه استاپ موشن، به ترویج و گسترش این هنر در ایران کمک کرده و تجربیات خود را به اشتراک میگذارد.
تلاشهای او در معرفی و ارتقاء تکنیک استاپ موشن در ایران، باعث شده است که این سبک هنری جایگاه ویژهای در صنعت انیمیشن کشور پیدا کند و به آن رونق بخشد.
او با برندهای معروفی مثل اسنپ، کاله، ازکی و … همکاری داشته است. یکی از زیباترین و جذابترین کارهای عقیل حسینیان و تیمش، تیتراژ سریال “دفترچه یادداشت” است. به شما پیشنهاد میکنم حتما به صفحهی اینستاگرام این هنرمند سر بزنید!
چرا استاپ موشن همچنان محبوب است؟
استاپ موشن به دلیل جذابیت بصری خاص خود و حس دستی بودن فرآیند، همچنان طرفداران زیادی دارد. این سبک انیمیشنسازی به مخاطبان احساس ارتباط نزدیکتری با اشیاء و شخصیتهای انیمیشن میدهد، چرا که همه چیز از دنیای واقعی گرفته شده است. علاوه بر این، بسیاری از هنرمندان و فیلمسازان به خاطر دستساز بودن هر فریم، به این سبک علاقهمند هستند.
همکاری با ما برای خلق محتوای بصری منحصر به فرد
اگر شما به دنبال خلق محتوای بصری خاص و جذاب هستید، ما آمادهایم تا با استفاده از تکنیکهای خلاقانه، به شما در طراحی و تولید پروژههای گرافیکی کمک کنیم. گرافیکهای ثابت و متحرک میتواند در تبلیغات، معرفی محصولات و … تجربهای جذاب و بهیادماندنی برای مخاطبان شما ایجاد کند. تیم ما با تخصص و تجربه در زمینه طراحی گرافیک و موشن گرافیک، میتواند پروژههای شما را با کیفیتی بینظیر به نمایش بگذارد.
اگر به دنبال ایدههایی خلاقانه و منحصر به فرد هستید، همین حالا با ما تماس بگیرید و همکاری خود را با تیم ما آغاز کنید. پروژه شما میتواند همان چیزی باشد که مخاطبان را مجذوب خود میکند.
اگر به داستان طراحی لوگوهای مختلف و طراحان و اطلاعات حوزهی گرافیک علاقه دارید،حتما به بلاگ ما سر بزنید.
منابع
- Wikipedia. (n.d.). Stop motion. Retrieved October 7, 2024, from https://en.wikipedia.org/wiki/Stop_motion
- Animation World Network. (n.d.). History of stop motion animation. Retrieved October 7, 2024, from https://www.awn.com/
- Aardman Animations. (n.d.). Our work: Wallace & Gromit and Chicken Run. Retrieved October 7, 2024, from https://www.aardman.com/
- IMDb. (n.d.). Best stop-motion films. Retrieved October 7, 2024, from https://www.imdb.com/list/ls003670903/
- Coraline Official Website. (n.d.). Coraline: The movie. Retrieved October 7, 2024, from http://www.coraline.com/
- Open Culture. (2022, October). Behold the world’s oldest animation made on a vase in Iran 5,200 years ago. https://www.openculture.com/2022/10/behold-the-worlds-oldest-animation-made-on-a-vase-in-iran-5200-years-ago.html
- Ahang-e Tasvir. (n.d.). Animation in Iran. Ahang-e Tasvir. https://www.ahangetasvir.com/blogs/animation-in-iran/
Leave a reply